InterviewVincent Van Peteghem
De inflatie, energie, de zorg: aan crisissen geen gebrek. In zulke onzekere tijden moet een regering haar bevolking beschermen. En dat is niet altijd even goed gelukt, zegt Vincent Van Peteghem (42). ‘Ik heb een aantal keer ferm gevloekt.’
Neen, we hebben voor dit interview niet afgesproken in de Lunch Garden, wel op het terras van een Gentse koffiebar. Wie in de Lunch Garden de oren spitst, weet waar de mensen mee bezig zijn, liet Vincent Van Peteghem zich in een vorig interview met deze krant ontvallen. Een quote die hem enig hoongelach opleverde, maar ook in dit interview blijft de cd&v-vicepremier erbij: een beetje beter luisteren naar de gemiddelde man zou de politiek wonderen doen.
Voor Van Peteghem start het nieuwe werkjaar meteen op volle snelheid. Met de uitgifte van een nieuwe staatsbon joeg hij de banken de gordijnen in, maar forceerde hij wel een hogere spaarrente bij een handvol bancaire instellingen. Een overwinning die de cd&v’er kon gebruiken, op minder dan elf maanden voor de verkiezingen. Want vlak voor de zomervakantie eindigde zijn zoektocht naar een fiscale hervorming met lege handen.
De staatsbon heeft een vliegende start genomen. Bent u verrast?
“We wisten dat er heel veel interesse was. Het is een signaal dat de mensen het moe zijn om te wachten tot de banken de rentes op de spaarboekjes optrekken. De spaarders vragen gewoon hetzelfde respect dat banken ook aan hun aandeelhouders geven.”
Waarom was die staatsbon nodig?
“Omdat we gewoon zien dat de rente op de spaarboekjes nog omhoog kan. Er is nog steeds een groot verschil tussen de rente die de banken krijgen van de Europese Centrale Bank en de rente die ze zelf aan hun klanten geven. Het doel van die staatsbon is om de banken wat onder druk te zetten en de onderlinge concurrentie aan te jagen, door een alternatief aan te bieden voor het klassieke spaarboekje.”
De banken hebben de extra winsten van de Europese Centrale Bank gewoon op zak gestoken?
“Er is de voorbije maanden wel wat bewogen. In mei heb ik een brief naar de banken gestuurd dat de opbrengst op de spaarboekjes hoger moest liggen. Daar werd wat lacherig over gedaan: olala, hij heeft een briefje gestuurd! Maar dat heeft heus wel dingen in gang gezet bij de banken.”
De banken hebben heel lang de boot afgehouden. Maar net op de dag dat de staatsbon gelanceerd wordt, kondigt Argenta aan dat ze op het spaarboekje dezelfde rente zullen geven. Het kon dus toch.
“Voilà. Maar ze hadden duidelijk een trigger nodig. We zullen zien of die trigger voldoende effect heeft en ook de grootbanken hun verantwoordelijkheid tegenover de spaarder nemen. Dat zal bepalen of we die staatsbon nog een keer inzetten.”
Er volgt mogelijk nog een nieuwe staatsbon?
“Die piste ligt op tafel, ja. Als de banken de rentes onvoldoende optrekken, kunnen we in het najaar nog een keer een staatsbon uitgeven. Wat het rendement zal zijn, moeten we op dat moment dan bepalen.”
Bankier spelen om de concurrentie tussen de banken aan te jagen, is dat wel de rol van de overheid?
“Het is niet de bedoeling om voor bankier te spelen. De staatsbon bestaat al heel lang. Ieder jaar moeten we voor honderden miljoenen aan schuld herfinancieren. We zoeken dat geld op de internationale markt, maar af en toe ook bij de eigen bevolking. U mag niet vergeten wat voor een belangrijk signaal dat product kan geven aan de internationale markten. Wanneer die zien dat België grote sommen geld kan ophalen in eigen land, verhoogt dat de geloofwaardigheid van ons land. Dat speelt een grote rol voor de zogenoemde ratingbureaus, en voor hoeveel ons land moet betalen om te lenen.
“In 2011 was dat ook zo. We zaten toen in zeer slecht financieel vaarwater. Leterme heeft toen ook een staatsbon op de markt gebracht. De internationale markt heeft toen gezien dat we in staat waren om in een heel korte periode miljarden op te halen. Dat heeft de rust doen terugkeren.”
De staatsbon moest ook de concurrentie onder de banken vergroten. Maar deze week wekten ze zelf de indruk dat ze afspraken hadden gemaakt om de rente op de spaarboekjes niet te verhogen.
“Er is met het Agentschap van de Schuld, dat de staatsbon uitgeeft, een afspraak om tot 1 september geen kasbon met eenzelfde rente aan te bieden bij de banken.
“Sommige banken hebben dat blijkbaar vertaald door te zeggen: we gaan de rentes op de spaarboekjes niet optrekken. Maar dat staat daar helemaal niet in. De enigen die vandaag hogere rentes tegenhouden, zijn de banken zelf.”
Zulke onderlinge afspraken zijn toch gewoon strafbaar?
“Als dat gebeurd is, is er effectief een probleem. Dat is ontoelaatbaar. De bankenfederatie Febelfin zegt dat er geen afspraken gemaakt zijn. Oké, maar enkele banken hebben daarvoor gezegd van wel. Het is aan de Mededingingsautoriteit om te onderzoeken of er sprake is van frontvorming, en daar eventueel gevolgen aan te geven.”
Was de staatsbon ook een manier om de Belgen, die verwoede spaarders zijn, een beetje weg te leiden van het spaarboekje, dat amper iets opbrengt?
“Ook. We geven vandaag een staatsbon uit met een heel korte looptijd, één jaar, als alternatief voor het spaarboekje. Het is goed dat mensen sparen, maar het zou ook goed zijn als we dat vele spaargeld een beetje meer kunnen activeren en laten renderen. Eigenlijk zouden de banken blij moeten zijn! Wij hebben er op een heel eenvoudige manier voor gezorgd dat mensen naar hun bankdirecteur gaan om eens te praten over hoe ze hun spaargeld beter kunnen inzetten.”
Hoe zit het met het risico? Een staatsbon blijft een belegging.
“Sinds 1831 is er nog geen enkele staatsbon niet terugbetaald aan de burger. Wij zullen ervoor zorgen dat het geld terugkomt. De overheden in een land als België zijn heus wel in staat om dat geld terug te betalen. Het risico is verwaarloosbaar.”
Hoe staan onze gezinnen ervoor? Hebben we de crisisjaren verteerd?
“Corona en de energiecrisis hebben er natuurlijk flink ingehakt. De overheid heeft heel veel inspanningen geleverd om ervoor te zorgen dat gezinnen, ondernemingen, alleenstaanden door die crisis heen zouden raken. We moesten die mensen en het economisch weefsel beschermen, voorkomen dat mensen er niet meer in zouden geloven. Ik denk dat dat gelukt is; onze koopkracht is bijvoorbeeld goed overeind gebleven. En toch voel je dat mensen onzeker zijn, dat ze twijfelen over wat komen gaat. Dat zit heel sterk in de samenleving ingebakken.”
Hoe neem je die onzekerheid weg?
“De vraag is veeleer waarom we er met de regering niet in geslaagd zijn die twijfel weg te nemen. Het antwoord is veel breder dan alleen een parameter zoals koopkracht. Deze regering wilde de crisis ook gebruiken om een aantal fundamentele hervormingen door te voeren in pensioenen, fiscaliteit, de arbeidsmarkt. Om op die manier de sociale bescherming in ons land te beschermen en te versterken. We zijn daar onvoldoende in geslaagd.”
Er zijn op die domeinen eigenlijk geen fundamentele hervormingen gebeurd.
“Er had in ieder geval veel meer moeten gebeuren. We mogen niet onderschatten dat mensen echt op zoek zijn naar hervormingen en vertrouwen. De bevolking ziet rondom zich van alles veranderen. De bankautomaat in de buurt die verdwijnt. De bakker die verdwijnt. Willen ze hun kinderen inschrijven op school, dan komen ze in een loterij terecht. En als je kind een beugel nodig heeft, hoef je niet te denken dat je volgende week mag langskomen, maar veeleer over twee jaar.
“Er zijn zoveel dingen in sneltempo aan het veranderen, en mensen verwachten dat we hen beschermen. Dat we de sociale zekerheid beschermen, zodat ze daarop kunnen terugvallen als ze in de penarie zitten. En ze verwachten dat er respect is voor het werk dat ze leveren om het land draaiende te houden. En ik ben ervan overtuigd dat we als regering meer moeten doen om mensen dat gevoel te geven.”
Uw fiscale hervorming komt er uiteindelijk niet. Waarom is dat mislukt?
“U kunt mij in ieder geval niet verwijten dat ik niet de moed heb gehad om het te proberen. (lacht) Ik denk dat verscheidene partijen op een bepaald moment te veel naar hun achterban zijn beginnen te kijken. En dan vergeet je het grotere verhaal in ogenschouw te nemen.”
Het is gesneuveld op partijpolitiek?
“Een heel eenvoudig voorbeeld: de btw-harmonisatie. We zitten met allerlei verlaagde tarieven, dit aan 6 procent en dat aan 12 procent. Daardoor ontstaan er allerlei discussies met de btw-administratie. Wij wilden dat allemaal naar 9 procent brengen om het systeem eenvoudiger en efficiënter te maken.
“Maar dat is totaal verzand in een discussie over welk percentageke omhoog ging en welk omlaag. We gaan toch niet de btw op doodskisten verhogen zeker? Er werd mij zelfs verweten dat ik die btw alleen wilde hervormen om de btw op tractorbanden te kunnen verlagen, want dat ging goed zijn voor ons boerenpubliek. Allee, komaan. Dat soort discussies helpen niet.”
Was u niet al te ambitieus? Een grote hervorming in één beweging, dat is bijna gedoemd om te mislukken.
“Ik heb mijn blauwdruk voor de fiscale hervorming niet op tafel gelegd om alles in een vingerknip te kunnen beslissen. Natuurlijk werkt het zo niet. Maar wel om te zorgen dat je weet welke richting je uitvaart. In de pensioenhervorming hebben we hier en daar wat dingetjes geplukt zonder te weten waar het schip heen gaat. Hoe gaan we dat pensioensysteem overeind houden? Dat hoor ik veel te weinig. Bij de fiscale hervorming heb ik echt geprobeerd om te zeggen: kijk, daar moeten we heen.”
U blijft teleurgesteld achter?
“Kijk, er is echt wel veel gebeurd. De vergroening van de bedrijfswagens, de verlaging van de BBSZ (bijzondere bijdrage sociale zekerheid, red.) zodat mensen netto meer overhouden, de hervorming van de accijnzen op energie, fiscale ondersteuning van de kinderopvang enzovoort. Er zijn een aantal kleine en grote revoluties gebeurd, die samen een flinkere hervorming zijn. Maar ik ga niet ontkennen dat ik een aantal keer ferm heb gevloekt dat we niet dat extraatje hebben kunnen doen.
“En wat gaat er nu gebeuren? We weten al jaren dat we wereldkampioen zijn qua belastingen op arbeid. We hebben een poging gedaan om die lasten met 6 miljard te verlagen. Dat is niet gelukt, en het zal waarschijnlijk drie of vier jaar duren voor er een nieuwe poging komt.”
Omdat ons eerst een lange formatie te wachten staat.
“In ieder geval zal er over het fiscale luik nog lang onderhandeld moeten worden, ook al ligt mijn blauwdruk klaar. De kans bestaat dat er een nieuwe minister van Financiën komt, die misschien een andere visie heeft op die fiscale hervorming. Dat betekent dat we nog jarenlang wereldkampioen zijn, en dat we jaren verloren hebben. Daarom ben ik wel teleurgesteld, ja.”
Misschien valt het geld de volgende minister van Financiën in de schoot door alle huismoeders aan het werk te zetten?
(op dreef) “Sorry, maar dat gaat voor mij over respect, en over rechten en plichten. Iedereen moet zorgen dat de samenleving draait. Maar zorg dragen voor mensen hoort daar ook bij. Als we willen dat iedereen voltijds gaat werken, moeten we ook investeren in een goede, kwaliteitsvolle kinderopvang.
“De antipolitiek vandaag wordt gewoon gevoed door bestuurders die zulke dingen zeggen. Mensen die zorg willen dragen voor hun kinderen: durft u hen recht in het gezicht zeggen dat ze profiteurs zijn? U moet zich dat eens indenken. De eerste duizend dagen voor een kind zijn zo bepalend voor de rest van zijn leven. Dan mag er een beetje meer respect zijn voor mensen die kinderen willen opvoeden.”
Had Vincent Van Quickenborne (Open Vld) niet ergens een punt? Het gaat vaak om vrouwen die niet voldoende kansen krijgen om zich op de arbeidsmarkt te begeven, of om kinderen die veel zouden kunnen opsteken in een andere omgeving.
“Ja, maar opnieuw: maak daar dan werk van. Wat u zegt is dat de kinderopvang beter moet en dat de arbeidsbemiddeling mensen beter moet bereiken. Maar je moet die mensen niet schofferen en als profiteurs voorstellen, want dat zijn ze niet.”
Uw partij wil in de Vlaamse regering absoluut meer geld voor de kinderopvang. Maar die vraag landt op een koude steen.
“We willen aan een tewerkstellingsgraad van 80 procent komen. Dan moeten we zorgen dat mensen hun kinderen kunnen achterlaten in de handen van iemand die ze vertrouwen, een plek waar het veilig is. Anders gaat het niet gebeuren. Dus het is niet meer dan logisch dat onze partij vol inzet op die kinderopvang.”
Cd&v heeft het departement Welzijn altijd in handen gehad. Jullie zijn de partij die de crisis in de kinderopvang heeft laten gebeuren.
“Ik denk dat we heel goed aanvoelen dat het beter moet. We hebben ook in het verleden al duidelijk gemaakt dat bij de kinderopvang dingen moeten veranderen. Het is toch niet vreemd dat wij dan vragen om daar ook in te investeren om oplossingen te vinden?”
Over minder dan een jaar worden de verkiezingen gehouden. Wat moet de federale regering nog realiseren?
“We mogen niet denken dat het een verkiezingsjaar is waarin we nog een beetje moeten werken. Nee, het is een werkjaar waarin er ook verkiezingen zijn. Op het vlak van gezondheidszorg moeten we bijvoorbeeld nog flinke stappen nemen, want dat wordt een van de grote uitdagingen voor de toekomst. Maar het is een feit dat we in de laatste maanden van de regering zitten, en dat dat het niet makkelijker maakt om nog veel gedaan te krijgen.”
Volgt er na de verkiezingen een lange communautaire discussie?
“Er zal sowieso een discussie komen over confederalisme. De vraag zal zijn in welke mate de uitslag zo’n scenario mogelijk maakt. Ik ben er ook van overtuigd dat er een aantal domeinen zijn waar verdere regionalisering de juiste weg is, zoals op het vlak van gezondheidszorg of arbeidsmarkt. Maar dat gaat allemaal niet in een vingerknip gebeuren. En in de tussentijd moeten we wel nog zorgen dat het noodzakelijke gebeurt voor het land.”
Heeft ons land tijd voor nog eens een ellenlange formatie vol communautaire hoogspanning?
“Dat zal niet door ons bepaald worden, maar door externen zoals de financiële markten of Europa. Als blijkt dat er bijna geen enkele mogelijke manier is om een regering te vormen, zal dat zich vertalen in onrust op de financiële markten.”
Dan zullen de ratingbureaus opnieuw nerveus worden?
“Het ratingbureau Fitch heeft dat signaal al gegeven, hè! Het heeft onze kredietwaardigheid behouden, maar een negatieve outlook gegeven. Dat wil zeggen dat het zich zorgen maakt over onze mogelijkheid om leningen terug te betalen. Ik denk dat we op zeker moment na de verkiezingen onder druk gaan komen te staan en dat we niet de kans gaan krijgen om een lange regeringsvorming vol te houden.”
In Nederland surft de nieuwe lijst van Pieter Omtzigt op een groot antipolitiek sentiment. Zal dat sentiment ook bij ons een rol spelen?
“Ik ben zeer gefascineerd door Omtzigt. Hij is echt een raspoliticus, die door zich vast te bijten in dossiers in het parlement dingen heeft bovengespit die niemand anders zag. Omtzigt is echt een parlementariër zoals we er veel meer zouden moeten hebben. Hij is daardoor ongelooflijk populair geworden, en zijn partij is er niet in geslaagd daar goed mee om te gaan. Het gevolg is dat hij de leider van het anti-establishment is geworden.
“Maar als je zijn teksten leest: wat is daar nieuw aan? Hij is scherp voor alles en iedereen, maar zijn boodschap is een puur centrumverhaal, zoals wij en sommige andere partijen dat ook brengen. De vraag is dus: hoe komt het dat hij dat zo goed kan capteren? Waarom zien mensen in hem de leider van een nieuwe politieke toekomst? Dat is heel fascinerend, want ook bij ons steken die antipolitieke gevoelens de kop op. We doen het soms ook onszelf aan, als ik zie hoe traditionele partijen de populistische toer op gaan omdat ze denken dat hen dat populair gaat maken.”
BIO
• geboren op 28 oktober 1980 • is getrouwd en heeft drie kinderen • studeerde toegepaste economische wetenschappen aan de UGent • werd daarna professor ‘Operations Management’ aan de EDHEC Business School in Rijsel • is momenteel burgemeester van De Pinte, minister van Financiën en vicepremier, bevoegd voor de bestrijding van fiscale fraude en de Nationale Loterij
Geeft u eens een voorbeeld.
“Dan zijn we terug bij de rentes op de spaarboekjes. De Nationale Bank zegt in een advies dat het een slecht idee is om de wettelijke minimumrente op te trekken: de stabiliteit van het hele financiële systeem zou in gevaar komen. En dan zeggen de socialisten: ja maar, ik geloof de Nationale Bank niet. Zo gaan we het vertrouwen van de mensen niet terugwinnen, hoor.”
Is de antipolitiek de reden waarom Vlaams Belang zo hoog peilt?
“De kiezer is niet dom, hè. Die ziet ook dat er meer moet gebeuren, en dat de pensioenen waarschijnlijk niet betaalbaar zijn. Maar wat gebeurt er? We voeren een pensioenhervorming door, waarna de minister van Pensioenen (Karine Lalieux, PS, red.) meteen communiceert dat de beperking van de perequatie (een besparing op ambtenarenpensioenen, red.) eigenlijk niet veel voorstelt. En terwijl het systeem onbetaalbaar wordt, beloven we mensen een pensioenbonus van 22.000 euro die recht op hun rekening gestort wordt. Mensen zien ook dat dat niet kan.”
Vreest u dat de centrumpartijen bij de verkiezingen afgestraft zullen worden?
“Die kans is niet onbestaande. Als je kijkt naar de peilingen, zit dat eraan te komen. Maar ik sta altijd zeer kritisch tegenover peilingen. Door een aantal events die je vandaag niet ziet aankomen, kan alles heel snel keren. Maar het is ook belangrijk dat we blijven tonen hoe we respect willen opbrengen voor mensen die werken en belastingen betalen. Op die manier moeten we duidelijk maken dat het antwoord niet bij de extremen te vinden is.”
De man van (minstens) 4 miljard euro, minister Vincent Van Peteghem: 'Ik heb een aantal keer ferm gevloekt' - De Morgen
Read More
No comments:
Post a Comment